Θεοφάνεια

Θεοφάνεια ή Επιφάνεια ή πιο λαϊκά τα Φώτα. Πρόκειται για μεγάλη γιορτή του χριστιανισμού σε ανάμνηση της βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Ιωάννη τον Βαπτιστή. Το όνομα της εορτής προκύπτει από την φανέρωση τω τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος. Την στιγμή της Βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα ακούσθηκε φωνή του Θεού (από τον ουρανό) που έλεγε ότι: Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός”. Ο εκκλησιαστικός ύμνος που κυριαρχεί την ημέρα και βρίσκεται στα χείλη κάθε πιστού είναι το Απολυτίκιο των Θεοφανίων:
«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε
η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις
του γαρ Γεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι
αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα
και το Πνεύμα εν είδει περιστεράς
εβεβαίου του λόγου το ασφαλές
Ο επιφανής Χριστέ ο Θεός
Και τον κόσμον φωτίσας δόξα Σοι»
Στην Ελλάδα ο αγιασμός γίνεται για πρώτη φορά την παραμονή των Θεοφανίων και λέγεται «Μικρός Αγιασμός» ή «Πρωτάγιαση» ή «Φώτιση». Με την Πρωτάγιαση, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» (ραντίζει) τους χώρους των σπιτιών για να φύγει μακριά κάθε κακό. Παλαιότερα, οι λαϊκές δοξασίες συνέδεαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, τους οποίους φαντάζονταν να φεύγουν περίτρομοι με την έλευση του ιερέα, κραυγάζοντας: «Φύγετε να φύγουμε κι έφτασε ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεχτούρα του!». Τα καρκατζέλια ή καλικατζάρια όπως λέγονταν στο χωριό μας, σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες ανέβαιναν στη γη τα Χριστούγεννα και έφευγαν της Πρωτάγιασης(Δωδεκαήμερο). Ήταν μικρά μαύρα και άσχημα πλάσματα που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους ανθρώπους και έσπερναν διχόνοια, πειρασμούς και τσακωμούς.
Κατάδυση του Τιμίου Σταυρού γίνεται σε ακτή Θάλασσας, εντός λιμένων, όχθες ποταμών ή λιμνών και στην ανάγκη σε δεξαμενές νερού όπως στην Αθήνα. Από τις αρχές του 1900 επίσημη κατάδυση ορίστηκε να γίνεται στον Πειραιά έναντι της παλαιάς βασιλικής αποβάθρας ή του παλιού Δημαρχείου, σήμερα μπροστά από τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Παρόμοιες τελετές γίνονται σε όλους τους Νομούς της Χώρας
Στο χωριό μας ο αγιασμός γινόταν την παραμονή των Θεοφανίων, την «Πρωτάγιαση». Ερχόταν ο Ιερέας από την Αετοράχη και αφού άγιαζε πρώτα τα σπίτια, κατόπιν άγιαζε τις αποθήκες, τους στάβλους και τα μαντριά, στην συνέχεια δε οι μικρότεροι της οικογένειας αναλάμβαναν να αγιάσουν τα κτήματα για «να παν καλά τα γεννήματα» όπως έλεγαν και τις ελιές.
«Σήμερα είν’ τα Φώτα και ο φωτισμός / και χαρά μεγάλη και αγιασμός….»

4-1-2011
Διαμαντόπουλος Γεώργιος
Πρόεδρος Δ.Σ