Η κουλούρα της νύφης και του πανηγυριού

Σκαλίζοντας και καταγράφοντας τη τοπική μας παράδοση σ’ όλες της τις πτυχές, δηλαδή τα τραγούδια, τα έθιμα, τα πανηγύρια, τις λαϊκές ιστορίες, τις συνήθειες, τα φαγητά μας, ήρθε η ώρα τη κουλούρας, του εορταστικού ψωμιού που πρόσφεραν στις νύφες ή που πήγαιναν στα πανηγύρια και έβγαινε στη δημοπρασία.
Είναι ένα έθιμο και μια συνήθεια που χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου, όμως είναι σημαντικό να υπάρχει καταγεγραμμένο ως ένα από τα πολλά παραδοσιακά στοιχεία που συνθέτουν τη πολιτιστική ταυτότητα της ορεινής Γορτυνίας.
Η κουλούρα της νύφης, η κουλούρα του πανηγυριού και κάθε εορταστικό ψωμί είναι ένα παραδοσιακό έθιμο που συναντάται σ’ όλη την Ελλάδα, όμως σ’ αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε τη κουλούρα έτσι όπως την έφτιαναν στο χωριό μας και γενικότερα στη περιοχή μας.

Γι αυτό το λόγο ζητήσαμε τη βοήθεια της Μαρίνας Ασημακοπούλου, μιας μεγάλης γυναίκας 90 χρόνων, μόνιμης κατοίκου του χωριού μας. Με προθυμία και μεγάλη χαρά, η θειά-Μαρίνα (προσφώνηση κατά τη τοπική συνήθεια) δέχτηκε να μας βοηθήσει να φτιάξουμε μια κουλούρα κάτω από την καθοδήγηση της. Την ευχαριστούμε θερμά.

Για τη κουλούρα χρησιμοποιήσαμε ζύμη ψωμιού παρασκευασμένη με προζύμι. Η διαφορά από το απλό ψωμί είναι ότι προσθέσαμε λίγη ζάχαρη και κανελογαρύφαλλο τριμμένο.
Ζυμώσαμε καλά τη ζύμη, κρατήσαμε ένα μικρό μέρος στην άκρη και πλάσαμε το μεγαλύτερο μέρος της σε μια μακριά και παχιά λωρίδα, την οποία τοποθετήσαμε περιμετρικά του ταψιού που είχαμε από πριν λαδώσει. Το κέντρο του ταψιού έμεινε κενό.
Με τη ζύμη που κρατήσαμε φτιάξαμε τα στολίδια. Πήραμε μικρά κομμάτια και πλάσαμε δυο λωρίδες τις οποίες τοποθετήσαμε σταυρωτά στο κέντρο της κουλούρας. Φτιάξαμε ένα λουλουδάκι από ζύμη και το τοποθετήσαμε στο κέντρο του σταυρού.
Το στόλισμα συνεχίστηκε περιμετρικά της κουλούρας.
-Πρώτα θα βάλεις τ’ όνομα σου, είπε η θειά-Μαρίνα.
-Καλά, τ’ όνομα τι χρειάζεται, τη ρωτήσαμε.
-Πως θα ξέρουν ποια την έφτιαξε;

Μας εξήγησε ότι στη κουλούρα που πήγαιναν στα πανηγύρια συνήθιζε η κάθε νοικοκυρά να γράφει το όνομα της για να αποδείξει τη νοικοκυροσύνη της.
Χαριτολογώντας είπαμε ότι δεν θα διαφωνήσουμε αφού υπάρχει συνωνυμία μεταξύ μας κι έτσι γράψαμε με ζύμη το «Μαρίνα».
Πάντα με τη καθοδήγηση της θειάς-Μαρίνας φτιάξαμε λουλούδια, φύλλα και σταφύλια. Προσθέσαμε ένα αχλάδι, έναν κόκορα, έναν άνθρωπο. Μου είπε ότι έβαζαν πάνω στη κουλούρα ακόμα και φίδι φτιαγμένο από ζύμη. Δεν το θεωρούσαν κακό. Τελικά βγαίνει το συμπέρασμα ότι τα στολίδια ήταν θέματα από τη φύση και το άμεσο περιβάλλον.

Στη συνέχεια κάναμε σχέδια στις άκρες της ζύμης τσιμπώντας με το ψαλίδι και αλείψαμε με κρόκο αυγού. Στο τέλος πασπαλίσαμε με σουσάμι. Αυτό δεν συνηθιζόταν πολύ. Στη νυφιάτικη κουλούρα έβαζαν κουφέτα και ζαχαράτα.
Την έβαζαν σε κανίσκι με ωραίο δαντελένιο τραπεζομάντηλο και την πρόσφεραν οι συμπέθεροι στη νύφη την ημέρα των αρραβώνων ή του γάμου.

Η κουλούρα του πανηγυριού δεν είχε κουφέτα αλλά λουλούδια από τις γλάστρες γαρύφαλλα, τσετσέκια και βασιλικούς. Κατά τη διάρκεια του πανηγυριού, ο επίτροπος της εκκλησίας ή άλλο άτομο με ικανότητες στη δημοπράτηση, την περιέφερε ανάμεσα στο κόσμο, φώναζε, παρότρυνε να ανεβάσουν τη τιμή, τη παίνευε και τους προκαλούσε προκειμένου να τους προσελκύσει. Τα συχνότερα «θύματα» του ήταν οι ανύπαντροι άντρες. Ανέβαινε κοινωνικά όποιος έπαιρνε τη κουλούρα στο πανηγύρι και πλήρωνε αρκετά γι αυτό. Τα χρήματα από τη δημοπρασία πήγαιναν για τις ανάγκες της εκκλησίας.
Ετοιμάσαμε τη κουλούρα, τη φωτογραφίσαμε και τη ψήσαμε στο φούρνο όπως και το ψωμί.

Η θειά- Μαρίνα το χάρηκε πολύ, θυμήθηκε τα παλιά χρόνια και εμείς την ευχαριστούμε για τη βοήθεια της.

17 Ιουνίου 2012
Μαρίνα Διαμαντοπούλου-Τρουπή