Ούλα τα κάστρα τ’ είδα (Της Ωριάς το κάστρο)

Δημοσιεύουμε μια παραλλαγή του περίφημου δημοτικού τραγουδιού “Ούλα τα κάστρα” ή “Σαν της Ωριάς το κάστρο” όπως το τραγουδάνε στο χωριό μας Κοκκινοράχη Γορτυνίας στην Αρκαδία. Το καταγράψαμε στο γλέντι που ακολούθησε την Κοπή της Βασιλόπιτας (26-1-2019), όπου η παρέα θυμάται τραγούδια όπως τα είχαν μάθει από τους “παλιούς”.

Ωριά σημαίνει ωραία, και Κάστρο της Ωριάς είναι ο πύργος μιας όμορφης βασιλοπούλας, ηρωίδας των δημοτικών μας τραγουδιών, που οι Τούρκοι προσπαθούσαν να το κυριέψουν πολιορκώντας το δώδεκα ολόκληρα χρόνια. Οι εχθροί κυριεύουν το κάστρο με δολερά τεχνάσματα και η Ωριά πέφτει από τον πύργο και σκοτώνεται. Με την ονομασία Κάστρο της Ωριάς είναι γνωστά μικρά κάστρα της περιόδου του Μεσαίωνα και της Τουρκοκρατίας που συνδέθηκαν με θρύλους και παραδόσεις γεμάτους με ηρωισμό, θυσία ωραίας κόρης και άλωση του κάστρου με δόλιο τρόπο. Κάστρα με την ονομασία αυτή υπάρχουν στον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, στη Μάνη, στα Σέρβια Κοζάνης, στη Θάσο και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας. Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης στο βιβλίο «ΕΚΛΟΓΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ» και στην εισαγωγή στην ενότητα «Ακριτικά τραγούδια» λέει: Σε πολλούς ελληνικούς τόπους υπάρχουν φρούρια καλούμενα Κάστρα της Ωριάς ή της Σουριάς και με τα φρούρια αυτά είναι συνδεδεμένες παραδόσεις για την άλωση τους με δόλο από τους Τούρκους και αυτοκτονίας της βασιλοπούλας, η οποία εγκλεισμένη πολλά χρόνια μέσα σ’ αυτό αντιστεκόταν ηρωικά. Σε κάθε κάστρο εξ αυτών αναφέρεται κάποιο δημοτικό τραγούδι και έτσι υπάρχουν πολλές παραλλαγές. Υπάρχει η πιθανότητα ότι όλες οι παραλλαγές του τραγουδιού να προήλθαν από κάποιο παλιό πρότυπο, όμως φαίνεται πολύ αμφίβολο ότι αυτό είχε αφετηρία κάποιο ιστορικό γεγονός γιατί ούτε ο τόπος, ούτε το φρούριο που αναφερόταν το αρχέτυπο είναι εύκολο να εξακριβωθεί, οι δε διάφορες εικασίες περί αυτού χαρακτηρίζονται ατυχείς. Αντίθετα, είναι προφανές ότι στο πρότυπο τραγούδι υπήρχαν στοιχεία μυθικά, και ιστορικά τα οποία είναι κοινά και στα δημοτικά τραγούδια αλλά και στους αρχαίους μύθους. Σ’ αυτά συχνά συναντιέται η μεταμφίεση του εραστή σε καλόγερο ή γυναίκα για να κατακτήσει εξαπατώντας την ερωμένη, καθώς και η μεταμφίεση πολεμιστών σε γυναίκες για την αιχμαλώτιση ανύποπτων αντιπάλων. Επίσης σε κάποιες παραλλαγές περιγράφεται η κατακρήμνιση βασιλοπούλας από τα τείχη του φρουρίου που αλώθηκε από τους εχθρούς για να μην πέσει στα χέρια τους ενώ σε άλλα ο γυαλένιος πύργος όπου κατοικεί η όμορφη κόρη(μυθολογική εικόνα). Συνάφεια του τραγουδιού προς τα ακριτικά τραγούδια φαίνεται έντονα στην παραλλαγή του, της περιοχής της Τραπεζούντας.

Ακολουθούν οι στίχοι της παραλλαγής που καταγράφτηκε στις 26-1-2019 στο χωριό Κοκκινοράχη Γορτυνίας στην Αρκαδία:

Ούλα τα κάστρα-κάστρα, τα περπάτησα,
τα περπά-περπάτησα, Φράγκα η Ρουμελιώτισσα.
Σαν της Ωριάς το κάστρο, κάστρο δεν είδα,
δεν εί-δεν ειν’ πουθενά, Φράγκα η Ρουμελιώτισσα.
Μα ‘χει ασημένιες πόρτες κι αργυρά κλειδιά,
κι αργυρά-αργυρά κλειδιά, Φράγκα η Ρουμελιώτισσα.
Σαράντα πολεμάνε να τ’ ανοίξουνε
να τ’ανοί- να τ’ανοίξουνε και να το πατήσουνε.
Μονάχα ένα μικρό τουρκάκι μιας Ρωμιάς παιδί,
μιας Ρωμιάς-Ρωμιάς παιδί, Τουρκοπούλα θε’ να ντυθεί.
Βάνει λιτριές μπαμπάκι άιντες για γκαστριά,
άιντες-άιντες για γκαστριά, Φράγκα η Ρουμελιώτισσα.
Βάνει και δυο λεϊμόνια άιντες για βυζιά,
Άιντες-άιντες για βυζιά, Φράγκα η Ρουμελιώτισσα.
Παίρνει και μια ροκούλα, σκαμπαρόροκα,
σκάμπα- σκαμπαρόροκα και συχνό-συχνορωτά.
Παίρνει και πάει στη πόρτα και συχνόλεγε
και συχνό-συχνόλεγε, ελάτε ανοίχτε, έλεγε.
Γιατί ‘μαι γκαστρωμένη και στο μήνα μου,
και στο μή- στο μήνα μου, να ‘χετε το κρίμα μου………………

Δείτε το βίντεο με το τραγούδι

23/3/2020
Μαρίνα Διαμαντοπούλου-Τρουπή